-Σκέφτηκες ποτέ σου κάτι;
-Ποτέ μου.
Το τέλος βρίσκεται μέσα στην αρχή κι ωστόσο συνεχίζουμε. Ότι γεννιέται, πεθαίνει. Και το αντίστροφο. Κανείς δεν μπορεί να μας τιμωρήσει. Τιμωρούμαστε μόνοι μας. Κι είμαστε τόσο απασχολημένοι να τιμωρούμε τον εαυτό μας, που ούτε καν υπάρχει ο κόσμος για μας. Γιατί χωθήκαμε στα καταφύγιά μας; Γιατί να φοβόμαστε τόσο πολύ τους άλλους; Γιατί να πρέπει να κάνουμε κάποιον να μας μισήσει για να του πούμε σ’ αγαπώ; Τι έγινε και χάσαμε την ανθρωπιά μας;
Η μακέτα της αφίσσας των ΦωσφόρωνΟ Μπέκετ έχει περίεργο τρόπο. Όπως ο Μπρίγκελ, στη ζωγραφική, έτσι κι ο Μπέκετ στο θέατρο κοιτάζουν το θέμα τους από μακριά, ενίοτε κι από ψηλά. Κι από ψηλά γελάς με μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Ο Μπέκετ φτιάχνει ένα είδος τραγωδίας-σλάπστικ. Ο ήρωας του Μπέκετ δεν έχει πόλη, χρονολογία, έχει ένα όνομα, κατά προτίμηση μονοσύλλαβο, έχει ένα θολό παρελθόν κι ένα αβέβαιο μέλλον, είναι προϊόν σύμπτωσης, θεϊκής φάρσας. Ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του κέντρο του κόσμου (του), με έναν τρόπο τόσο ανθρώπινο γι αυτό και τόσο γελοίο. Δεν είναι καρικατούρες τα πρόσωπα του Μπέκετ. Όχι. Είναι συνηθισμένοι άνθρωποι σαν και μας, μόνο που για να δεις την ομοιότητα πρέπει να δεις κι εμάς από απόσταση. Μια απόσταση ικανή να φανερώσει το παράλογο που διέπει τις ανθρώπινες συνήθειες. Για ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας διανύουμε εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα, χωρίς να απομακρυνθούμε παρά ελάχιστα από το σπίτι μας. Κλεινόμαστε χωρίς εμφανή λόγο σε τσιμεντένια κουτιά για 8 τουλάχιστον ώρες και μετά βιαζόμαστε να πάμε στο ιδιωτικό μας κουτί, που αποκαλούμε σπίτι. Μπορεί μάλιστα να συνυπάρχουμε με άτομα που αποστρεφόμαστε ή και μισούμε, κάποτε και στα 2 κουτιά. Κάποιος που θα μας παρατηρούσε από κάποια απόσταση θα έβρισκε εντελώς παράλογη την συμπεριφορά μας, αλλά εμείς έχουμε 1000 κόλπα για να συνεχίζουμε την φάρσα με την μεγαλύτερη σοβαρότητα. Μερικές φορές μάλιστα μπορεί να την βιώνουμε τραγικά.
«Μα, δεν υπάρχει πιο αστείο πράγμα από την δυστυχία»,λέει στο έργο η Νέλ, ειδικά αν ανάμεσα σε σένα και στην δυστυχία μεσολαβεί η απαραίτητη απόσταση ασφαλείας. Μα ακόμα κι όταν παρατηρείς από απόσταση την δική σου δυστυχία φαίνεται αστεία. Το πράγμα στο οποίο ανήκουμε είναι τόσο μεγάλο που οι μονάδες χάνουν κάθε σημασία. Μα ως μονάδες δεν το καταλαβαίνουμε αυτό παρά σπάνια. Συνεχίζουμε να βιώνουμε την ζωή σαν να είμαστε το κέντρο της: δραματικά.
"Παίξε και χάσε...και πάψε πια να χάνεις!"
Από αριστερά προς τα δεξιά: Βαγγέλης Ψαρρέας (Κλοβ), Χρήστος Γιαννακόπουλος (Χαμ), Σοφία Μανούσου (Νελ), Δημήτρης Τζουβάρας (Ναγκ)Ο ήρωας του Μπέκετ είναι τόσο πολύ μονάδα, τόσο πολύ ιδιώτης, που καταντά idiot (ηλίθιος). Έχει ένα ρόλο, που έχει επινοήσει για τον εαυτό του, ή του έχει επιβληθεί άνωθεν. Και στις δυο περιπτώσεις ο ρόλος περιορίζει. Στην πρώτη, ο περιορισμός ασκείται από το ίδιο το άτομο στον εαυτό του, ενώ στην δεύτερη από κάποιον άλλο. Όπως και να ‘χει, το ανθρώπινο ζώο έχει χάσει την θέληση για ελευθερία. Και σιγά σιγά χάνει και την αντίστοιχη ικανότητα.
Ο Χαμ είναι τυφλός και καθηλωμένος σ’ ένα αναπηρικό καροτσάκι.
Οι γονείς του, Νέλ και Ναγκ, με ακρωτηριασμένα τα κάτω τους άκρα, είναι χωμένοι σε δυο σκουπιδοτενεκέδες.
Ο Κλόβ είναι ο μόνος που διαθέτει ακόμα όλες τις αισθήσεις του, αν και κάπως φθίνουσες, επιπλέον δε, διαθέτει ακέραια και τα 4 άκρα του.
Βρίσκονται σε κάποιου είδους καταφύγιο και βάσει των λεγομένων του Κλόβ, που είναι ο μόνος από την τετράδα που μπορεί να ισχυριστεί πως έχει κάποια επαφή με τον ορατό κόσμο, έξω απ’ αυτούς δεν υπάρχει τίποτα σ’ ολόκληρη την πλάση. Και μόνο το στοιχείο ότι ο ένας στους τέσσερις έχει επαφή με την «πραγματικότητα» μας δίνει το δικαίωμα να αμφιβάλουμε για την πιστότητα της μαρτυρίας του. Αν μάλιστα προσθέσετε ότι αυτός ο ένας είναι στην υπηρεσία των άλλων, οι οποίοι δεν φαίνεται να του είχαν φερθεί καλά στο παρελθόν, η αμφιβολία παίρνει πιο στέρεη μορφή.
Ο Χαμ φαίνεται πως είχε βασανίσει τον Κλόβ.
Επίσης προσπαθεί, όσο του επιτρέπει η αναπηρία του, να βασανίζει τους γονείς του, που βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη θέση από τον ίδιο. (φωτογραφία από πρόβα)Ο Χαμ έχει άλλο ένα «κουσούρι».... Την λογοτεχνία!!!
. Φτιάχνει μια ιστορία, ένα μυθιστόρημα, αλλά έχει στερέψει από πρόσωπα, μιας και όλος ο κόσμος έχει καταστραφεί ή έτσι πιστεύει (αναφορά στα ολιγοπρόσωπα έργα του ίδιου του Μπέκετ;) Όμως, όπως το ότι ο Κλόβ έχει βασανιστεί, μας κάνει να αμφιβάλουμε για τις αγαθές προθέσεις του απέναντι στον βασανιστή του, έτσι και το ότι ο Χαμ είναι λογοτέχνης μας κάνει να αμφιβάλουμε για τα πάντα.
Στο πρόσωπο του Χαμ ο Μπέκετ μοιάζει να ειρωνεύεται τον εαυτό του και μαζί όλους τους δυτικούς «ανθρώπους του πνεύματος» τα βαμπίρ των εμπειριών των άλλων, τους αντιγραφείς ξένων ζωών, που η πνευματικότητά τους τους καθιστά εξ ολοκλήρου ανάπηρους, ανίκανους ακόμα και να αυτοεξυπηρετηθούν.
Χαμ -«Δεν ήμουν ποτέ παρών. Απών πάντα. Τα πάντα συντελέστηκαν χωρίς εμένα.» Κλόβ -«Τυχερός ήσουν.» (φωτογραφία από πρόβα)
Ο Χαμ, όπως και οι περισσότεροι «πνευματικοί άνθρωποι» προηγούνται ή έπονται της εποχής τους. Δεν είναι ποτέ παρόντες. Κι αυτό είναι τρομερό. Γιατί καταδικάζει το παρόν να στρέφεται στο παρελθόν, ή το μέλλον. Κι έτσι να χάνει τον εαυτό του.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Σάμουελ Μπέκετ γεννήθηκε το 1906 στην Ιρλανδία. Στα 21 είχε σπουδάσει Γαλλικά και Ιταλικά και το Κολλέγιο Τρίνιτυ όπου διακρίθηκε, τον έστελνε ως λέκτορα της Αγγλικής για 2 χρόνια στο Παρίσι. Στα 23 του ήταν υφηγητής Ρωμαϊκών Γλωσσών στο Δουβλίνο και στα 28 του παράτησε την πολλά υποσχόμενη ακαδημαϊκή καριέρα του για να περιπλανηθεί στην Αγγλία την Γαλλία και την Γερμανία, κάνοντας διάφορες ετερόκλητες δουλειές και παράλληλα γράφοντας ποιήματα, διηγήματα, ,μυθιστορήματα. Στα γαλλικά! Ένας αγγλόφωνος, που γράφει στα γαλλικά! Όταν ρωτήθηκε γιατί γράφει στα γαλλικά είπε: γιατί στα γαλλικά μου είναι ευκολότερο να μην έχω ύφος. Το 1939 ξέσπασε ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος. Γύρισε στο Παρίσι και μπήκε σε μια αντιστασιακή ομάδα. Κι όταν ο πόλεμος τελείωσε ο Μπέκετ εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Η επόμενη 5ετία ήταν η πιο δημιουργική της ζωής του, καθώς έγραψε 3 θεατρικά έργα –Ελευθερία, Περιμένοντας τον Γκοντό, Τέλος του παιχνιδιού- και τα μυθιστορήματα Μολλόϋ, ο Μαλόουν πεθαίνει, το Ακατονόμαστο. Η γλώσσα του Μπέκετ είναι απλή, χωρίς στολίδια. Αυτή η γύμνια των εκφράσεων τους προσδίδει κάτι ιερό. Οι κοινές λέξεις, οι κοινές φράσεις που επανέρχονται, οι χωρίς εμφανές νόημα επαναλαμβανόμενες κινήσεις, έχουν κάτι από θρησκευτική τελετή. Βέβαια επειδή αυτές οι παράλογες τελετουργίες τελούνται από άτομα που δεν φορούν κάποια στολή ή κάτι άλλο που να δηλώνει ένα ιδιαίτερο επάγγελμα, στο οποίο επιτρέπεται να κάνεις τέτοιου είδους παιδιαρίσματα, μας φαίνονται ίσως κάπως ακατανόητες. Αλλά ο Μπέκετ δεν φτιάχνει θέατρο για να ταυτιστούμε. Ίσα ίσα. Το θέατρό του είναι υπαινικτικό και πολυσήμαντο. Είναι υπονομευτικό. Υπονομεύει τα συνηθισμένα συστατικά του έργου: πλοκή, εξέλιξη, κορύφωση. Δεν έχει κανένα. Υπονομεύει τους χαρακτήρες. Δεν τους κάνει ήρωες, ή έστω αντιήρωες. Τους αφήνει στην γκρίζα ζώνη της συντριπτικής πλειοψηφίας των κοινών ανθρώπων. Των ανθρώπων που λες και έχουμε βάλει τον αυτόματο πιλότο. Κι είμαστε προσκολλημένοι με θρησκευτική ευλάβεια στις ρουτινίτσες μας. Υπονομεύει την γλώσσα σαν μέσο ικανό να μας κάνει να μοιραστούμε γνώσεις, συναισθήματα και εμπειρίες. Και κατ’ επέκταση υπονομεύει το ίδιο του το έργο, μιας και δουλεύει με λέξεις κι ο ίδιος.
Κι ύστερα από τόση αφαίρεση τι είναι αυτό που κάνει τον Μπέκετ τόσο απίστευτα γοητευτικό, ποιητικό, παράλογο, σαρκαστικό αλλά και σπαρακτικό, απλό και βαθύ; Ο Σάμουελ Μπέκετ πέθανε το 1989, έχοντας πρώτα αλλάξει με τα έργα του αυτό που λέμε παραδοσιακή λογοτεχνία.
Φωσφόροι. Τι κουμάσια είναι.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Σάμουελ Μπέκετ γεννήθηκε το 1906 στην Ιρλανδία. Στα 21 είχε σπουδάσει Γαλλικά και Ιταλικά και το Κολλέγιο Τρίνιτυ όπου διακρίθηκε, τον έστελνε ως λέκτορα της Αγγλικής για 2 χρόνια στο Παρίσι. Στα 23 του ήταν υφηγητής Ρωμαϊκών Γλωσσών στο Δουβλίνο και στα 28 του παράτησε την πολλά υποσχόμενη ακαδημαϊκή καριέρα του για να περιπλανηθεί στην Αγγλία την Γαλλία και την Γερμανία, κάνοντας διάφορες ετερόκλητες δουλειές και παράλληλα γράφοντας ποιήματα, διηγήματα, ,μυθιστορήματα. Στα γαλλικά! Ένας αγγλόφωνος, που γράφει στα γαλλικά! Όταν ρωτήθηκε γιατί γράφει στα γαλλικά είπε: γιατί στα γαλλικά μου είναι ευκολότερο να μην έχω ύφος. Το 1939 ξέσπασε ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος. Γύρισε στο Παρίσι και μπήκε σε μια αντιστασιακή ομάδα. Κι όταν ο πόλεμος τελείωσε ο Μπέκετ εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Η επόμενη 5ετία ήταν η πιο δημιουργική της ζωής του, καθώς έγραψε 3 θεατρικά έργα –Ελευθερία, Περιμένοντας τον Γκοντό, Τέλος του παιχνιδιού- και τα μυθιστορήματα Μολλόϋ, ο Μαλόουν πεθαίνει, το Ακατονόμαστο. Η γλώσσα του Μπέκετ είναι απλή, χωρίς στολίδια. Αυτή η γύμνια των εκφράσεων τους προσδίδει κάτι ιερό. Οι κοινές λέξεις, οι κοινές φράσεις που επανέρχονται, οι χωρίς εμφανές νόημα επαναλαμβανόμενες κινήσεις, έχουν κάτι από θρησκευτική τελετή. Βέβαια επειδή αυτές οι παράλογες τελετουργίες τελούνται από άτομα που δεν φορούν κάποια στολή ή κάτι άλλο που να δηλώνει ένα ιδιαίτερο επάγγελμα, στο οποίο επιτρέπεται να κάνεις τέτοιου είδους παιδιαρίσματα, μας φαίνονται ίσως κάπως ακατανόητες. Αλλά ο Μπέκετ δεν φτιάχνει θέατρο για να ταυτιστούμε. Ίσα ίσα. Το θέατρό του είναι υπαινικτικό και πολυσήμαντο. Είναι υπονομευτικό. Υπονομεύει τα συνηθισμένα συστατικά του έργου: πλοκή, εξέλιξη, κορύφωση. Δεν έχει κανένα. Υπονομεύει τους χαρακτήρες. Δεν τους κάνει ήρωες, ή έστω αντιήρωες. Τους αφήνει στην γκρίζα ζώνη της συντριπτικής πλειοψηφίας των κοινών ανθρώπων. Των ανθρώπων που λες και έχουμε βάλει τον αυτόματο πιλότο. Κι είμαστε προσκολλημένοι με θρησκευτική ευλάβεια στις ρουτινίτσες μας. Υπονομεύει την γλώσσα σαν μέσο ικανό να μας κάνει να μοιραστούμε γνώσεις, συναισθήματα και εμπειρίες. Και κατ’ επέκταση υπονομεύει το ίδιο του το έργο, μιας και δουλεύει με λέξεις κι ο ίδιος.
Κι ύστερα από τόση αφαίρεση τι είναι αυτό που κάνει τον Μπέκετ τόσο απίστευτα γοητευτικό, ποιητικό, παράλογο, σαρκαστικό αλλά και σπαρακτικό, απλό και βαθύ; Ο Σάμουελ Μπέκετ πέθανε το 1989, έχοντας πρώτα αλλάξει με τα έργα του αυτό που λέμε παραδοσιακή λογοτεχνία.
Φωσφόροι. Τι κουμάσια είναι.
Συναντηθήκαμε το 1999. Ανεβάσαμε τα έργα: «Είναι δύσκολο να βρεις το επάγγελμα που σου ταιριάζει» -εργασιακή περιπέτεια-, «Στο φως των άλλων ο κόσμος φθείρεται» -φανταστική βιογραφία του Γ. Σεφέρη-, «Το επάγγελμα του Αη Βασίλη» -παραμυθοκωμωδία-, «Έξω από το κράτος του Ύπνου» -κωμωδία επιστημονικής φαντασίας-. Διοργανώσαμε 1 συναυλία με τους Active Member, 2 με τα Διάφανα Κρίνα και μια συναυλία παραδοσιακής τουρκικής μουσικής.. Στήσαμε 2 εκθέσεις ζωγραφικής και 1 παρουσίαση DVD.
"Τέλος του παιχνιδιού".
Σάμουελ Μπέκετ
Μετάφραση: Κωστής Σκαλιόρας
Σκηνοθεσία: Άννα Βουτσίνου
Σκηνικά, μακιγιάζ: η ομάδα
Κοστούμια: βεστιάριο Δη.Πε.Θε.
Ήχοι: Νάσος Κατσαόυνης
Παίζουν (με σειρά εμφάνισης)
Βαγγέλης Ψαρρέας (Κλοβ)
Χρήστος Γιαννακόπουλος (Χαμ)
Δημήτρης Τζουβάρας (Ναγκ)
Σοφία Μανούσου (Νελ)
Συμμετέχουν ο Γιάννης Φερφυρής και ο Νίκος Καλατζόπουλος
Παραγωγή: «Φωσφόροι» αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία.
Από 18/3 εως και 19/4/2008 στο Μανιτού.
1 σχόλιο:
Yposxesh pws next time sigoura 8a yparxei egkairh enhmerwsh...Meanwhile, apolafste tis drasthriothtes tou MANITOY stis texnes
Δημοσίευση σχολίου